Ett nödvändigt ont för att klara upphandlingskraven men egentligen rena smörjan? Eller, än så länge bara segdraget offer för gamla värderingar? Efter några års tystnad är den miljöanpassade hydraulvätskan åter i ropet.
– Det blir en spark på smalbenet för några av er, men det är från hjärtat.
Schakt i Västs Kenth Möller har varit med på hela resan, från de första diskussionerna om miljöanpassade hydraulvätskan, fram tills idag.
Frågar du Kenth Möller är merparten av bekymren kvar. Sedan 1999 har Göteborgs stad ställt krav och utmaningarna för anläggningsåkarna och entreprenörerna har inte saknats.
– Jag vågar nog sticka ut hakan och påstå att det inte finns några som betalt så mycket till miljön procentuellt på omsättningen som åkarna i Göteborg, Malmö och Stockholm.
Genom åren har han haft bekymmer med allt från frätskador till läckor och dyra diskningar av hydraulsystemen efter oljor som inte gått att blanda. Allt medan han fått se maskintillverkare backa från sitt ansvar.
– Åkerierna har ju hamnat mellan oljeleverantörerna och tillverkarna. När man påtalade det för Göteborgs miljökontor så har de bara ryckt på axlarna. Jag efterlyser en lista så vi åtminstone vet vilka som går att blanda.
Sedan ett antal år tillbaka ställer Göteborg, Malmö, Stockholm och Trafikverket krav på miljöanpassad olja – vilka som godkänns styrs i sin tur av Sveriges Provningsinstituts lista med utgångspunkten i tekniska krav. Uppfyller den miljökraven listas den.
För den som vill få rekommendationer eller en guidning till vilka oljor som går att blanda får dock inte mycket hjälp på vägen. Med drygt 9 000 fordon kopplade till bygg- och anläggningssektorn är behovet stort, och allt mer akut. Göteborgs stad utökar sina kontroller av upphandlade företag. Nu handlar det inte bara om att se till vad man kör på för bränsle. Nu ska även hydrauloljeprover iväg på analys. Följer man inte reglerna blir det vite.
Oljetillverkarna menar att bekymren med den miljöanpassade hydraulvätskan i stort är att betrakta som överspelade. Under första åren var den baserad på vegetabilisk rapsolja. Nu däremot har den sin bas i syntetisk ester.
– Jag tror de andra producenterna kan hålla med – de miljöanpassade oljorna är bättre än mineraloljorna. Det är inte oljan det är fel på utan konverteringen, men sådant hjälper vi dagligen till med, konstaterar Camilla Karlsson från oljetillverkaren Agrol. Åke Byheden från Binol var på samma linje. Tillsammans med Statoils Jan Alm och Mayte Pach Aige lovade han att kladdet inte är värre än med mineraloljorna. Är det dessutom long life är livslängden betydligt längre. Man lovade också att esterna är stabilare för temperaturskillnader. Som tidigare är det dock lika viktigt med anpassade slangar och packningar.
Bekymret med att vissa oljor inte går att blanda är dock fortfarande inte löst. Det är tydligt. Själva basvätskorna är blandbara, men sedan när tillverkarna tillför sina additiv så kan det bli problem.
– Å andra sidan kan man få samma problem om man blandar två mineraloljor, menar Jan Alm på Statoil.
En annan Jan – Jan Jonsén från Hiab höll med på att mycket hänt de senaste 10-15 åren – och att kvaliteten är betydligt bättre idag.
Men det betyder inte att det är guld och gröna skogar:
– På skogskranarna till timmerbilarna är det riktigt rörigt. När kunden beställer får han bestämma om han ska köra på mineralolja eller miljöanpassad vätska. Men hur vi vet vad de häller i för olja?
De värsta problemen ser han bland de som kör med avställare – med en kran som används till flera bilar. Vilket stämmer väl överens med flera andra verklighetsbeskrivningar av bekymmer kopplade till att man delat redskap mellan entreprenadmaskiner och lastbilar.
– Vi har ju analyserat och i vissa fall har det ju varit otroligt med vatten och slagg, kanske som ett resultat av att det blivit kondens när kranen växlar mellan kall och varm. Själv kopplar han också till blandbarheten, och han köper inte riktigt oljetillverkarnas argument om att det kan sluta lika illa med att blanda två mineraloljor:
– Nu är det väldigt få som kör på det miljövänliga alternativet. Om 200 åkare är tillbaka med mineralolja och det plötsligt är tyst. Då undrar man ju varför det plötsligt funkar nu?
Enligt Jan Jonsén börjar garantiproblemen med hydraulpumpen – efter analys har det hittills landat i att pumptillverkaren konstaterar att man kört på fel olja.
Samtidigt är det inte så enkelt, om man ska tro till exempel Preem:
– Vi har ju kört många blandbarhetsprov visar att går blanda mer än man tror, och vi har kört både använda och nya oljor, menar Göran Gustafsson på Preem.
Erfarenhetsutbytet kring de miljöanpassade hydrauloljorna lär fortsätta. Dagens diskussioner arrangerades av TRB och Sveriges Åkeriföretag. Än så länge återstår dock den så viktiga frågan om det blir någon tilläggslista på vilka oljor som går att blanda.
Beställarna skjuter över ansvaret på transportörerna
Via underåkerier och entreprenadföretag rullar tusentals enheter för ledande privata bygg-, anläggnings- och industriföretag. Många kopplade till stora projekt med Trafikverket eller någon av de stora städerna som beställare. Tillsammans med sina största entreprenörer inventerade man i fjol användandet av den så kallade miljöanpassade hydrauloljan.
– Problemet är stort men vi har ju löst det genom att försöka tydliggöra definitionerna och vässat våra egna kontroller. Men problemen kvarstår ju även om vi lägger över ansvaret på transportörerna, säger Flores Manuel.
Enligt Manuel handlar det om att se att problemet är allas.
– En del maskinägare struntar i det och ser det som billigare att ta vite vart tredje år.
Vi kan inte hantera detta själva. Hittills finns bara en lista på vilka oljor som klarar de tekniska kraven och listan är fin och lång – men fungerar de i maskinerna. Nej? Ja? Kanske? Vi måste komma lite närmare svaren. Vi gör vad vi kan för att lösa problemet men vi klarar inte det själva.
Källa: Svensk Åkeritidning.